-
پنجشنبه, ۵ بهمن ۱۳۹۱، ۰۳:۲۷ ق.ظ
-
۴۱۳۸
پس از 110 سال
اگر بیمارستان عیسی بن مریم برود
اثر عیسی بهادری را هم با خود میبرد!
ایراننامه- شاهین سپنتا: در صورت اجرای طرح تخریب و نوسازی بیمارستان تاریخی عیسیبنمریم اصفهان یکی از آثار ارزشمند به یادگار مانده از هنرمند معاصر «عیسی بهادری» نیز برای همیشه از میان خواهد رفت.
این روزها، زمزمه بازسازی کامل بیمارستان عیسی بن مریم اصفهان به گوش میرسد و مدیران آن نوید میدهند که در آینده ای نه چندان دور آن را به بیمارستانی بزرگتر و مدرنتر تبدیل خواهند نمود، اما دوستداران اصفهان بر این باورند که تخریب این بیمارستان، تنها تخریب یک بنای فرسوده نیست بلکه تخریب بخشی از هویت شهر تاریخی اصفهان خواهد بود.
یکی از جلوههای ارزشمند و یگانه این بیمارستان که شایسته است از دستبرد حوادث حفظ شود، تزئینات نمای بیرونی آن در نبش خیابان عباس آباد است. این تزئینات کاشی و آجر با ستونهای سنگی، نمونهای منحصر به فرد از هنر کاشیکاری تلفیقی با استفاده از طرحهای سنتی و مدرن با ترکیب نمادهای ایران باستان است که امضای استاد برجسته و هنرمند معاصر «عیسی بهادری» را بر خود دارد.
ساختمان «بیمارستان عیسی بن مریم» مربوط به اواخر دوران قاجار و اوایل دوره پهلوی در اصفهان، خیابان شمس آبادی، نبش خیابان عباس آباد، در تاریخ ۲۲ امردادماه ۱۳۸۴ خورشیدی با شمارهٔ ثبت ۱۳۱۱۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مردم اصفهان، این بیمارستان را «مریضخانه انگلیسیها» یا «مُرسلین انگلیس» مینامیدند که پس از انقلاب 1357 به «بیمارستان عیسیبن مریم» تغییر نام یافت و در سالهای اخیر بخشهایی بر آن افزوده شد.
بر سردر قدیمی بیمارستان بر روی کاشی فیروزهای رنگ سال ساخت آن 1282 خورشیدی برابر با 1904 قید شده است.
در معماری این بیمارستان با استفاده از مصالح بومی، ترکیب زیبایی از آجر و کاشی با بهرهبری از عناصر معماری ایرانی همچون رواق، سرستون، نورگیر و ... ارائه شده است. در تزینات تاقنمای بیرونی از ترکیب نمادهای ایرانی همچون سرو شیراز و سرو خمرهای در نقوش کاشیکاری استفاده شده است.
به نظر می رسد که این کاشیکاری که با توجه به طرح آن در اصفهان یگانه است، بین سال های 1315 تا 1345 که استاد عیسی بهادری در اصفهان به عنوان مدیر هنرستان هنرهای زیبا مشغول خدمت بود، ساخته شده است.
استاد عیسی بهادری، خالق کاشیکاری نفیس بر نمای بیمارستان عیسی بن مریم اصفهان از شاگردان «کمالالملک»، «اسماعیل آشتیانی» و «حسین بهزاد» بود. او در رشته های طراحی نقشه قالی، منبت، موزائیک، کاشی کاری، قلمزنی و غیره طرحهای نفیسی دارد که همه آنها ابداعی و ابتکاری اند.
وی با وجود آنکه خطاط نبود ولی کاشی دور مسجد جامع عباسی را که قسمتی از آن ریخته بود، بسیار زیبا ترمیم کرد. از دیگر آثار مشهور او، کاشیکاری نمای هنرستان هنرهای زیبای اصفهان، طرح کاشیکاری گلدسته حرم امام سوم شیعیان (که آن را بدون دریافت مزد انجام داد)، طراحی گچبری اتاق اصفهانیها در ساختمان موزه تهران را میتوان نام برد. او توانست بر اساس مبانی هنر ایرانی، همانند ترکیب طرحهای اسلیمی و ختایی، طرحهای نوینی را به همراه مضمونهای فلسفی و عرفانی نقشآفرینی کند. وی از سال 1315 تا 1345 به مدت 30 سال سرپرستی هنرستان هنرهای زیبای اصفهان را برعهده داشت. به گفته استاد محمود فرشچیان، «عیسی بهادری در طول تاریخ هنر ایران بزرگترین استاد در زمینه کاشیکاری، فرش، مینیاتور و تا حدی نقاشی بود.»
دکتر احمد رضائیان رئیس فعلی بیمارستان عیسی بن مریم درباره ساخت و سازهای اخیر در بیمارستان و برنامههای آینده، طی یک مصاحبه با تارنمای این بیمارستان گفته است: «...فرسودگی شدید بیمارستان با توجه به قدمت 106 ساله آن (زمان مصاحبه) باعث کاهش ارائه خدمت با کیفیت مطلوب به بیماران شده بود، که ما توانستیم با یک حرکت انقلابی در امر ساخت و ساز، با احیاء بخش های فرسوده، شروع به ساخت بیمارستان پشتیبان که در قسمت عقب بیمارستان کنونی وجود دارد و نزدیک به 25 سال، ساخت آن به تعویق افتاده بود،نموده ... در چند سال آینده نیز این بیمارستان به صورت کامل بازسازی میگردد ...»
این اثر ارزشمند در حال حاضر در برخی قسمتها دچار ترک خوردگی و تخریب شده و دخالتهایی نیز با نصب دریچه و نقاشی ناشیانه روی آن، در این اثر انجام شده است.
پس، اگر قرار شود که هرگونه فعالیت نوسازی یا بازسازی در این بیمارستان انجام شود باید مراقب باشیم که به نمای کاشیکاری اثر استاد بهادری آسیبی وارد نشود و حتی اگر قرار باشد که از رهگذر این ساخت و سازها آسیبی ببیند، بهتر است که زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، این اثر از این محل برچیده و به مکان مناسب دیگری منتقل شود.
نگاهی به زندگی و آثار استاد بهادری:
زندهیاد استاد «عیسی بهادری« فرزند «موسیخان» در در روز جمعه ۲۲ دیماه سال ۱۲۸۴ هجریشمسی سال 1284 شمسی در یکی از بخشهای شهرستان اراک به نام بزچللو در مزرعه خانوادگی به نام آقچه کهریز متولد شد. وی با آن که در کودکی، بینایی یکی از چشمانش را در حادثه سقوط در جوی آب، از دست داد ولی تحصیلات متداول را در زادگاهش و شهر اراک به پایان رساند و سپس به تهران رفت و در مدرسه صنایع مستظرفه زیر نظر کمال الملک به هنرآموزی مشغول شد. در این دوران مبانی نقاشی و طبیعتسازی را نزد استاد اسماعیل آشتیانی فرا گرفت و از استاد حسین بهزاد نیز آموزههای ارزشمندی آموخت.
از آنجا که وی تشنه فراگیری هنرهای ملی بود، در هر فرصتی به اصفهان می رفت و ساعتهای متمادی به نسخهبرداری از روی آثار گچیری و نقاشیهای بناهای تاریخی اصفهان میپرداخت. بهادری پس از به پایان رساندن هنرستان به استخدام اداره هنرهای زیبای تهران درآمد و در آنجا ضمن تدریس به آفرینش نقشههای فرش مشغول شد.
چون عشق و علاقه بهادری متوجه اصفهان بود، در سال 1315 سرپرستی هنرستان هنرهای زیبای تازه گشایش یافته اصفهان را پذیرفت و در دی ماه همان سال رشته نقاشی زیر نظر او به رشتههای قبلی افزوده شد و وضعیت هنرستان روز به روز بهتر شد.
وی برای پی ریزی و گسترش این هنرستان زحمات بسیاری کشید و در مدت 30 سال مدیریت او، این هنرستان به یکی از پایگاههای پاسداشت و زنده نگهداشتن هنرهای ایرانی تبدیل شد.
بهادری در خلق نقشه های ابتکاری فرش مهارتی استثنایی داشت. فرش بشریت او همراه با چند اثر ممتاز دیگر در موزه هنرهای ملی و همچنین موزه هنرهای زیبای اصفهان موجود است. وی نقاشی چیره دست بود. تابلوهایی که از آثار هنری اصفهان ساخته بسیار زیباست. یکی از تابلوهای او به نام مجلس ابن سینا در موزه لوور پاریس است. از ابتکارات قابل توجه او استفاده هنرمندانه از طرحهای گل و برگ و پرنده به جای اشکال هندسی بر روی میزهای خاتم است. وی با وجود آنکه خطاط نبود ولی کاشی دور مسجد جامع عباسی را که قسمتی از آن ریخته بود، بسیار زیبا ترمیم کرد. از دیگر آثار مشهور او، کاشیکاری نمای هنرستان هنرهای زیبای اصفهان، طرح کاشیکاری گلدسته حرم امام سوم شیعیان (که آن را بدون دریافت مزد انجام داد)، طراحی گچبری اتاق اصفهانیها در ساختمان موزه تهران، تابلو فرش «بشریت» که از کارهای معروف او است و در موزه هنرهای زیبای اصفهان نگهداری میشود، تابلوی «مجلس ابن سینا» که در موزه لوور پاریس نگهداری میشود، تابلوی «تولد انسان» که در موزه هنرهای ملی موجود است .او در کلیه رشته های منبت، موزائیک، کاشی زری، قلمزنی و غیره طرحهای نفیسی دارد که کلیه آنها ابداعی و ابتکاری اند.
وی در طول عمر خود به دریافت نشانهای هنری همچون دیپلم افتخار «لژیون دونور»، مدال طلای نمایشگاه جهانی بروکسل و همچنین نشان علم و هنر فرانسه نائل آمد.
استاد بهادری، در بین طراحان و نقشگران فرش در تمام ایران و به اعتقاد غالب صاحبنظران، هنرمند یگانهای است که حقی غیر قابل انکار بر هنرهای سنتی ایران، به ویژه قالی دارد. وی نه تنها با اداره و توسعه هنرستان هنرهای زیبای اصفهان که 30 سال ریاست آن را داشت موجب گسترش هنرهای سنتی شد، بلکه تنها کسی است که آموزش طراحی و نقشه کشی و بافت فرش را به روش علمی و منظم در طی مدتی طولانی هدف کار خود قرار داد. عیسی بهادری خالق نقشه فرشهای جاودانی بشریت، شکار چرخ و ستاره دریایی، تنازع بقا، تشعیر و پروانهها است که فرش «شکار چرخ» زیر نظر استاد «غلامعلی صفدر زاده حقیقی» در کارگاه قالیبافی هنرستان هنرهای زیبای اصفهان بافته شد.
بهادری، استاد بزرگی بود که با استفاده هنرمندانه از آموخته های خود در مدرسه کمال الملک (آناتومی و طبیعت) و هنر سنتی اصفهان، به طرزی حیرت آور از طرح و رنگهای سنتی در فرش استفاده کرد و با قدرت تخیل بی مانند و قلم ماهرانه خود برای اولین بار مفاهیمی عرفانی و نمادین را در پیچش گلها و برگها و موتیفهای سنتی پیاده کرد.
فرش بشریت، شاهکار زیبایی است که فلسفه حیات تداوم زندگی را در قالب بدن مردی و زنی و بچهای، رویاگونه نشان داده است. در این فرش ترکیب فلسفه و فن علمی و تسلط بر عناصر سنتی را در حد عالی میتوان مشاهده کرد. بیشتر صاحبنظران در مینیاتور و نقش قالی، در استادی عیسی بهادری همسخن هستند. وی انسانی هنر دوست و جدی بود که با وجود برخی اتهامات نظیر قدرتطلبی و مقامخواهی، مدت سی سال ریاست هنرستان هنرهای زیبای اصفهان را بر هر پست و مقام دیگری ترجیح داد.
وی مبتکر طرحهای گل، برگ و پرنده به جای اشکال هندسی بر روی خاتم میباشد. او توانست بر اساس مبانی هنر ایرانی، همانند ترکیب طرحهای اسلیمی و ختایی، طرحهای نوینی را به همراه مضمونهای فلسفی و عرفانی نقشآفرینی کند. وی در سال ۱۳۳۸ برای نخستین بار پرتره بافی را به شیوه نقاشی اجرا نمود.
علاوه بر این ویژگیهای هنری و تخصصی، والاترین ویژگی او ایجاد رغبت در شاگردان، بیان گیرا و جذاب و ایجاد شور و شوق در شاگردان بود و در نتیجه، توانست شاگردان فراوانی تربیت نماید که از شاگردان برجسته وی رضا ابوعطا، جواد رستمشیرازی، محمود فرشچیان، عباسعلی پورصفا، امیرهوشنگ جزیزاده، احمد دادخواه و سید مصطفی هجرتی را میتوان نام برد که امروز آثار هر یک از آنها زینت بخش موزههای جهان است. به گفته فرشچیان، «عیسی بهادری در طول تاریخ هنر ایران بزرگترین استاد در زمینه کاشیکاری، فرش، مینیاتور و تا حدی نقاشی بود.»
عیسی بهادری در سال 1345، پس از 30 سال با مقام بالاتری (مدیر کلی صنایع اصفهان) از سرپرستی هنرستان کنار رفت و از آنجا که مقام اداری مورد علاقه او نبود پس از دو سال خود را بازنشسته نمود.
وی که در اواخر عمر بر روی ویلچر زندگی می کرد، برای مداوا به فرانسه رفت و سالهای آخر عمر را در پاریس زندگی کرد تا این که در سال ۱۳۶۵ درگذشت. روانش شاد باد.
استفاده از طرحهای کاشیکاری بیمارستان عیسی بن مریم برای تزئین روی جلد کتاب
طرح روی جلد کتاب از وحید شریفی
علی اکبرآقچه کهریزی از زادگاه استاد بهادری